Yaku (phần 1)

Yaku là các điều kiện của trò chơi mà nếu hoàn thành nó, bạn sẽ được thêm điểm, lớn nhỏ khác nhau tuỳ theo từng Yaku.
Bạn cũng cần phải có ít nhất 1 Yaku (cùng với việc hoàn thành bài 4 bộ 1 đôi, trừ 2 ngoại lệ) mới đủ điều kiện chiến thắng.

Trước khi xem các Yaku, các bạn cần nhớ rằng việc bài kín hay mở có ảnh hưởng lớn đến việc hoàn thành cũng như giá trị các Yaku.
Bài mở nghĩa là bạn đã gọi Pon/Chi/Kan mở. Bài kín là ngược lại, bạn không gọi quân của đối thủ. (Lưu ý nếu bài bạn kín, chiến thắng bằng Ron thì vẫn được coi là bài kín nhé. Kan kín cũng không ảnh hưởng đến việc bài kín hay mở.)
Một số Yaku chỉ được coi là hợp lệ khi bài bạn kín. Một số Yaku nữa giảm giá trị khi bài bạn mở.

Giá trị các Yaku được tính theo han. Nó là gì thì các bạn xem anime có lẽ đã biết, và mình cũng sẽ viết bài về cách tính điểm sau.

(Trong các hình minh hoạ mình cứ xếp bài liền nhau mà không quan tâm bộ đó là mở (tạo từ quân của người khác) hay là kín. Nếu chỗ nào bắt buộc bộ phải kín thì mình sẽ nhắc đến điều đó)


I. Riichi và các Yaku có liên quan

1. Riichi

Giá trị: 1 han (kín)

Khi bài bạn kín và đang Tenpai (nghĩa là, quân trong bài bạn đang chờ một quân cuối cùng nào đó nữa để hoàn thành bài), thì bạn có thể thực hiện yaku Riichi theo các bước:
- Nói Riichi và đánh quân tiếp theo của bạn đặt nằm ngang.
- Nếu không có ai chiến thắng bằng quân bài đó, bạn đặt 1000 điểm của mình lên bàn chơi.
(Nếu có người dùng quân bạn vừa đặt ngang gọi Pon/Chi/Kan thì bạn đặt quân đánh ở lượt kế tiếp nằm ngang)

Khi đã gọi Riichi, nếu bạn không tuyên bố chiến thắng (Tsumo) với quân mình bốc được thì bạn buộc phải đánh nó chứ không được thay đổi bài nữa. (Một ngoại lệ duy nhất là bạn có thể gọi Kan với 3 quân có sẵn và quân vừa bốc, trong những điều kiện nhất định - sẽ được nhắc đến trong bài Kan)

Nhiều luật chơi không cho phép bạn Riichi khi tường thành còn 3 quân trở xuống (nghĩa là khi đó là lượt bốc cuối cùng của bạn), điển hình là Tenhou.

Các que 1000 điểm được đặt lên khi có người Riichi sẽ thuộc về người đầu tiên chiến thắng kể từ thời điểm đó.

Khi chiến thắng bằng Riichi, các quân nằm dưới (những) chỉ điểm dora hiện tại sẽ được lật lên để tạo thành (những) chỉ điểm dora mới. Dora có thêm theo cách này được gọi là ura-dora. (Sẽ nói kĩ hơn ở phần Dora - các bạn có thể coi kĩ hơn trong Luật chơi được stick phía trên đầu blog)

2. Daburu Riichi (gọi tắt: Daburii)

Giá trị: 2 han (kín)

Nếu bạn Riichi trong lượt đầu tiên và chưa có ai Pon/Chi/Kan thì đó gọi là Daburu Riichi. Khi đó Riichi này sẽ có giá trị 2 han.

3. Ippatsu

Giá trị: 1 han (kín)

Nếu sau khi Riichi bạn chiến thắng trong vòng 1 lượt (tính cả lượt bốc liền sau của bạn) và không có ai Pon/Chi/Kan từ khi bạn Riichi thì gọi là Ippatsu.

Và dưới đây là hình minh hoạ:

Trong hình, nhân vật chính đã đạt Tenpai (các bộ: 234 pin, 567 pin, 567 pin, 2 đôi 44 sou và 88 sou, như vậy nếu đánh đi 7 pin thì sẽ chờ 4-8 sou)
Và người chơi quyết định gọi Riichi. (chữ trên màn hình là Riichi đó)

Quân 7 pin được đặt nằm ngang. Que 1000 điểm được đặt lên bàn chơi (cái que phía trên đống quân đánh ấy- điểm của người chơi cũng giảm từ 25000 xuống 24000)

Ngay trong lượt đó, người đối diện đánh đi 8 sou, và không ai gọi Pon/Chi/Kan mở sau Riichi cả. Như vậy nhân vật chính sẽ Ron quân 8 sou này và có Ippatsu.

Và như vậy là một kết cục đẹp cho nhân vật chính của chúng ta. Hai quân nằm dưới 2 chỉ điểm dora hiện tại được lật lên cho thấy 2 chỉ điểm dora mới (như vậy các dora sẽ là 1 sou, 2 man, 7 pin, 8 sou)

Riichi có thể nói là Yaku quan trọng nhất trong Mạt chược Nhật Bản (các bạn có thể thấy nó còn được gọi là Riichi Mahjong!). Đây chính là Yaku yêu thích của tác giả bài viết này :)

Bạn cần có một Yaku để đạt đủ điều kiện chiến thắng? Vâng, đã có Riichi!
Bài bạn quá ít điểm và cần thêm 1 han (hay hơn nữa, nếu tính đến hi vọng có ippatsu và ura-dora)? Còn chờ gì nữa, ném 1000 điểm xuống bàn thôi!
Bạn muốn doạ đối thủ, bắt chúng phải dè chừng và phòng thủ? Nói Riichi và lũ chúng nó sẽ xanh mặt ngay ấy mà!

Tuy vậy một khi que điểm đã được ném xuống thì bạn không thể thay đổi bài được nữa.
Có nghĩa là, nếu đối thủ của bạn tiếp tục tấn công, thì bạn không thể phòng thủ. Vì vậy nếu số quân chiến thắng còn lại quá ít và/hoặc dù có Riichi thì giá trị bài bạn vẫn nhỏ - thì hãy suy nghĩ trước khi Riichi nhé.
Hay là, nếu bài bạn đã chắc chắn có Yaku và giá trị đủ để bạn hài lòng, thì thôi giữ bài ẩn cũng là ổn rồi!

À, và chú ý kiểm tra furiten trước khi Riichi nhé. (nghĩa là kiểm tra xem bạn đã lỡ đánh quân nào mà mình đang chờ không- nếu có tức là bạn mất quyền Ron đấy!)

II. Các Yaku hay gặp nhất

1. Menzen Tsumo (gọi tắt: Tsumo)

Giá trị: 1 han (kín)

Bạn đạt được Yaku này khi bài kín và chiến thắng bằng Tsumo.

2. Pinfu

Giá trị: 1 han (kín)

Pinfu là "không được thưởng thêm fu nào", nghĩa là, phải thoả mãn những điều kiện sau đây:
1/ Cả 4 bộ đều là Shuntsu (bộ đồng chất liên tiếp). (123 man, 234 man, 567 pin, 789 sou)
2/ Bài phải kín
3/ Đôi của bạn KHÔNG được phép là đôi Rồng hay đôi Gió trùng chỗ ngồi hay vòng chơi (hay nói cách khác mọi đôi số cũng như đôi gió không trùng chỗ ngồi/vòng chơi đều được).
4/ Khi Tenpai bạn lẻ một Ryanmen (2 quân liên tiếp không chứa 1/9), là 56 pin trong ví dụ ở trên đó (chờ 47 pin). Tất cả các trường hợp khác như 2 quân cách nhau, 2 quân liên tiếp chứa 1/9, 1 quân cuối cùng chờ đôi đều không được phép.

Đây là Yaku kín dễ hoàn thành nhất. Thường thì nó tự đến với bạn chứ bạn không cần cố gắng gì nhiều để có được nó.

3. Tanyao

Giá trị: 1 han (bất kể kín/mở)

Bài bạn chỉ gồm các quân từ 2 đến 8.

Đây là Yaku thường được dùng để làm nền trong chiến thuật gọi bài (chơi bài mở, gọi quân của người khác để tăng tốc độ). Chỉ cần bài có nhiều quân từ 2 đến 8 là có thể nhắm đến Yaku này được rồi, và nếu có thêm dora nữa thì càng tốt.

4. Yakuhai

Giá trị: 1 han mỗi bộ (bất kể kín/mở)

Các bộ sau được tính là Yakuhai:
- Bộ rồng bất kì
- Bộ gió trùng với vòng chơi
- Bộ gió trùng với chỗ ngồi của bạn.

Bất kể là bộ ba hay bộ bốn, cứ mỗi bộ cho bạn 1 han. Nếu bộ gió trùng cả vòng chơi lẫn chỗ ngồi (VD bạn có bộ gió Đông trong vòng gió Đông (thứ 1/2/3/4 gì đó) và bạn cũng đang ngồi cửa Đông thì bộ đó được tính thành 2 han.

Đây cũng là một Yaku quan trọng trong chiến thuật gọi - nếu có sẵn đôi hay tuyệt hơn là bộ Yakuhai nào đó thì bạn có thể cân nhắc việc nhanh chóng gọi bài để kết thúc ván đấu.

5. Toitoi

Giá trị: 2 han (bất kể kín/mở)

Các bộ đều là Koutsu hoặc Kantsu (tức là bộ các quân giống nhau)

Các bạn mới chơi hay nhắm đến Yaku này, nhưng trên thực tế nó không hề dễ hoàn thành. Vì sao Pinfu chỉ có 1 han mà Toitoi thì đến 2?
Đơn giản là vì:
- Ryanmen (2 quân liên tiếp không chứa 1/9) có tới 8 quân khác để hoàn thành một Shuntsu (VD 56 pin có 4 quân 4 pin và 4 quân 7 pin để tạo một bộ)
- Kanchan (2 quân cách 1, ví dụ 68) và Penchan (12 hoặc 89) cũng có 4 quân khác để hoàn thành một Shuntsu.
- Trong khi đó, 1 đôi thì chỉ còn 2 quân nữa để tạo ra bộ ba.

Nói chung bài có sẵn 1 Koutsu và ít nhất 3 đôi nữa thì mới nên nghĩ đến Toitoi.

6. Chiitoitsu

Giá trị: 2 han (kín)

Đây là một trong 2 ngoại lệ của luật 4 bộ 1 đôi. Khi bài bạn có 7 đôi thì gọi là Chiitoitsu.

Vì bạn chỉ có thể lấy quân của người khác để hoàn thành bộ ba chứ không thể dùng để hoàn thành đôi (trừ khi quân hoàn thành đôi cũng là quân hoàn thành bài bạn) nên Chiitoitsu hiển nhiên bắt buộc bài kín, và đây cũng là một Yaku khá khó hoàn thành.
Tuy vậy khi bài có 4-5 đôi thì bạn vẫn nên nghĩ đến Yaku này cùng với Toitoi (cá nhân mình thích Chiitoitsu hơn là Toitoi)


Như vậy bài này đã nói về các Yaku cơ bản nhất của Mạt chược Nhật Bản. Hẹn gặp lại ở phần sau!