Cân bằng công thủ cơ bản (1): Khái niệm

Từ bài này tôi sẽ phải sử dụng một bộ ảnh quân bài khác dễ đặt nằm ngang hơn, có thể không dễ nhìn như bộ cũ. Ngoài ra thì ai biết tôi thì đều biết là khả năng chống bài mở và dama của tôi vô cùng thảm hại nên loạt bài viết này sẽ không đề cập đến các vấn đề này.

1. Phòng thủ là gì?

Theo định nghĩa cơ bản nhất thì phòng thủ là đánh các quân an toàn nhất có thể để giảm khả năng bị Ron xuống mức thấp nhất, không quan tâm đến việc hoàn thành bài mình nữa.

Vậy vì sao phòng thủ rất quan trọng trong mạt chược Nhật? Hãy nhìn ví dụ sau:

Đông 1

Đối thủ cửa Nam:

Bài mình cửa Tây:

Khi đối thủ đã Riichi, bạn làm gì với bài này? 

Hãy nhớ lại cách tính điểm trong mạt chược Nhật. Nếu bạn bị Ron, chỉ có một mình bạn là người mất điểm, còn nếu đối thủ thắng bằng Tsumo, 2 người còn lại ngoài bạn cũng mất điểm và số điểm bạn mất đương nhiên là nhỏ hơn so với khi bạn bị Ron.

Nếu bạn cố gắng hoàn thành bài mình như bình thường ở đây thì sao? Đối thủ đã Riichi tức là có thể thắng được rồi. Trong khi đó bạn chưa thể thắng được. Bạn cũng phải đạt đến tenpai có thể thắng được thì mới có thể nói là cân bằng với đối thủ, và quân bạn đánh ra từ giờ cho đến lúc đó có thể bị đối thủ Ron. Mà với bài như trên thì liệu bạn có thể đạt tenpai trước khi đối thủ thắng không? Các quân bạn cần phải đánh có cơ hội qua hết không bị Ron không? Đừng quên là nếu các quân bạn bốc được trong các lượt sau mà không có ích cho bài bạn thì bạn cũng đều phải đánh nếu muốn tiếp tục hướng đến hoàn thành bài. 

Xin được nhắc lại, khi đối thủ đã Riichi, nếu bạn chưa tenpai mà muốn tấn công như bình thường thì bạn không những phải đánh các quân thừa trong bài hiện tại, mà còn phải đánh tất cả các quân mà bạn bốc được nếu chúng không có ích đối với bài bạn. Với suy nghĩ như trên, trong hình trên bạn sẽ phải đánh qua các quân: 2m, 3s hoặc 7s, 6p hoặc 7p, và tất cả các quân bạn bốc được. Chúng ta sẽ thảo luận thêm về độ nguy hiểm của các quân bài sau, nhưng tôi cứ nói rằng trung bình thì xác suất bị Ron của mỗi quân không an toàn trên là khoảng 10%. Bạn có thể thấy rằng, cố gắng tấn công ở đây thì khả năng bị Ron quá lớn.

Chúng ta đã phân tích về giá trị của Riichi ở phần Riichi, nếu bạn bị đối thủ Ron thì thường thiệt hại sẽ không nhỏ, đặc biệt khi chơi luật dora đỏ. Thay vì tham gia vào một cuộc đua mà bạn đang bị bỏ xa và nếu thua sẽ thiệt hại lớn, nếu phòng thủ luôn thì thiệt hại của bạn sẽ nhỏ hơn. Vả lại, khi bạn bị Ron thì không chỉ bị tụt lại so với người bị Ron mà còn tụt lại so với cả 2 người kia nữa.

Giả sử đối thủ Ron bạn với bài 40 fu 3 han, 5200 điểm. Khi đó, bạn sẽ bị kém người này 5200 x 2 = 10400 điểm, và bị kém 2 người kia 5200 điểm.

Ngược lại, bạn phòng thủ và không bị Ron, dĩ nhiên có nhiều khả năng xảy ra như ván hoà, hoặc là người Riichi Ron đối thủ khác, nhưng hãy giả sử họ Tsumo được 30 fu 4 han, 2000/3900 (khi ron 40 fu 3 han thì khi tsumo sẽ 30 fu 4 han). Lúc này, bạn sẽ kém người này 7900 + 2000 = 9900 điểm, vẫn bằng điểm so với người cửa Bắc vì cùng mất 2000, và hơn người cửa Đông 1900 điểm vì họ mất 3900. Khi bạn không bị Ron thì tình huống xấu nhất vẫn tốt hơn là khi bạn bị Ron.

Khi ta đã xác định phòng thủ có lợi, thì ta sẽ đánh làm sao để khả năng bị Ron là nhỏ nhất. Trong ví dụ này, ta sẽ đánh Haku.

Đương nhiên, thực tế không đơn giản như vậy. Phòng thủ sao cho đúng kĩ thuật để khả năng bị Ron thực sự thấp nhất không phải lúc nào cũng dễ. Nhưng khó hơn cả là đưa ra quyết định khi nào phòng thủ có lợi. Nếu phòng thủ luôn luôn không bị mất điểm thì quá tốt rồi, nhưng thực tế, khi phòng thủ thì trung bình sẽ bị mất điểm, do các khả năng sau có thể xảy ra:

+ Đối thủ tsumo, đặc biệt khi ta làm cái

+ Ván hoà và ta noten, khi phòng thủ thì ta phá bài, ví dụ như đánh Haku ở trên, nên đến ván hoà chắc chắn ta sẽ noten.

+ Ta hết quân an toàn tuyệt đối, và quân an toàn nhất trong bài bị Ron.

Trong khi đó, thắng ván thì được điểm và không bị mất điểm. Như ta đã phân tích ở ví dụ trên, đối thủ tenpai còn ta chưa tenpai tức là ta tham gia vào cuộc đua mà ta đang bị bỏ xa và nếu thua sẽ bị thiệt hại lớn. Nhưng vấn đề là ta đang bị bỏ xa bao nhiêu và cơ hội thắng của ta ở mức nào? Bởi vì khi phòng thủ thì về trung bình đã là thiệt hai rồi mà, chỉ là thiệt hại nhỏ hơn nhiều so với khi bị Ron thôi. Ta cần xác định phần thắng của ta có đủ để bù lại phần thua to khi bị Ron không.

2. Cân bằng công thủ là gì

Mọi quyết định trong mạt chược bản chất đều là kết quả của sự so sánh các phương án. Khi xây bài bình thường ta so sánh các phương án đánh với nhau, vậy thì cân bằng công thủ thật ra là so sánh giữa tấn công và phòng thủ.

Khi đối thủ Riichi, sẽ có các nhóm phương án chính để so sánh:

+ Tấn công như bình thường (tôi thường sẽ dùng từ "đẩy" để nói về tấn công khi có đối thủ Riichi trong loạt bài này). Tức là nhắm thẳng đến chiến thắng, xem như kệ đối thủ Riichi.

+ Phòng thủ, tức là bỏ qua bài mình và đánh làm sao để khả năng bị Ron thấp nhất.

+ Đi vòng, tức là ta đánh các quân dù không phải là an toàn nhất, nhưng cũng khá an toàn, để giữ cơ hội lên tenpai, tuy nhiên cũng không phải là nhắm thẳng đến chiến thắng.

+ Tấn công nửa vời, tức là vẫn tấn công nhưng không tối đa, thay vì đánh một quân "rất nguy hiểm" tấn công tối đa thì ta đánh một quân khác ít nguy hiểm hơn, có lúc là quân an toàn, có lúc là quân khá an toàn, nhưng cũng có lúc là quân "cũng nguy hiểm nhưng không nguy hiểm lắm"

Tấn công tối đa và phòng thủ tối đa là 2 cực, còn cái ở giữa 2 cực thì là khoảng trống mênh mông rất khó nắm bắt, đây là vấn đề hết sức khó khăn. Hơn nữa, thường thì ta sẽ chọn giữa tấn công tối đa hoặc phòng thủ tối đa mà thôi. Đi vòng rõ ràng không phải phương án tấn công tối ưu, mà ta lại vẫn phải chấp nhận nguy cơ các quân khá an toàn bị Ron. Tấn công nửa vời còn trừu tượng hơn. Khái niệm ở đây cũng chỉ là đặt ra thôi còn nhiều khi phương án không nằm hoàn toàn trong mục nào ở đây.

Ví dụ:

Đối thủ:

Bài mình:

+ Nếu tấn công như bình thường ta sẽ đánh 8p. Về mặt tốc độ của riêng bài mình thì đương nhiên đánh quân này là đúng nhất, nhưng đối thủ hoàn toàn có thể Ron quân này và mình mất điểm. Ngoài ra, nếu lượt sau ta bốc được các quân không dẫn đến tenpai thì muốn tấn công tiếp vẫn phải đánh tiếp và chấp nhận khả năng bị Ron.

+ Nếu phong thủ hẳn thì ta sẽ đánh 3m hoặc 6p. Đối thủ không thể Ron được các quân này vì họ đã đánh rồi, nhưng đánh các quân này thì bài mình bị phá hoàn toàn và không thể tenpai được nữa. Khi phòng thủ, ta cũng sẽ mất điểm khi đối thủ tsumo, khi ván hoà mình noten, thỉnh thoảng cũng có thể bị Ron khi không có quân an toàn tuyệt đối và đánh quân an toàn nhất bài bị Ron.

+ Phương án đi vòng ở đây là đánh Haku. Đánh Haku không phải là tấn công, nhưng cũng không phá bài như khi đánh 3m hay 6p, ta vẫn có hi vọng lên được tenpai khi bốc thêm các quân pin. Haku cũng không phải quân an toàn nhất bài, đánh 3m hay 6p thì không thể bị Ron, nhưng đánh Haku thì vẫn có thể, tuy nhiên rõ ràng khả năng bị Ron của Haku thấp hơn so với 8p khi tấn công bình thường. Về sau, nếu bốc thuận lợi có thể chuyển sang tấn công bình thường, nếu không thì có thể chuyển sang phòng thủ bình thường.

(bài này thì không có phương án "tấn công nửa vời")

Cân bằng công thủ tức là lựa chọn phương án hợp lí nhất trong các nhóm phương án trên trong từng trường hợp cụ thể. Khi tôi nói đến phương án đi vòng bằng Haku ở trên, có thể bạn sẽ cảm thấy hoang mang, vô lí, cũng có thể thấy được khai sáng. Nhưng để hiểu lợi hại của phương án đi vòng hay tấn công nửa vời, thì ta cần hiểu lợi hại của phòng thủ bình thường trước. Các bài tiếp theo sẽ tập trung nhiều về vấn đề này, còn tôi cũng chưa rõ là tôi sẽ diễn đạt được vấn đề đi vòng hay tấn công nửa vời đến đâu. Vì chính tôi cũng còn đang phải học các vấn đề này nữa mà. Ví dụ trên chỉ được đưa ra để các bạn biết khái niệm thôi, ta chưa bàn đến đánh quân gì là đúng, và thật ta chỉ với lượng dữ kiện ở trên ta không thể đưa ra đáp án đúng được.

Tóm lại:

- Khi đối thủ Riichi, phòng thủ tức là đánh các quân an toàn để làm sao tỉ lệ bị Ron của ta thấp nhất, không quan tâm đến hoàn thành bài mình nữa. Phòng thủ giúp ta tránh thiệt hại khi bị Ron, nhưng về trung bình thì phòng thủ ta cũng bị mất điểm.

- Cân bằng công thủ là tìm ra phương án hợp lí nhất trong số các nhóm phương án: tấn công, phòng thủ, đi vòng, tấn công nửa vời. Mỗi phương án đều có lợi hại riêng: tấn công là dễ bị Ron nhất nhưng cơ hội thắng cao nhất, phòng thủ khó bị Ron nhất nhưng về trung bình thì mất điểm, đi vòng hay tấn công nửa vời thì không tấn công tối đa và vẫn có thể bị Ron nhưng vẫn giữ hi vọng thắng và tỉ lệ bị Ron thấp hơn khi tấn công bình thường.

Mục lục